Para comemorar o día de Galiza vamos publicar este pequeno comunicado que o Grupo Galeguista de Lugo editou en 1935 baixo a presidencia de Xose Ramón e Fernández-Oxea. Publicarían tamén un pasquín coa programación do día e varios textos, incluíndo un da autoría de Ramón Otero Pedrayo. Podedes consultar a entrada onde se fala do pasquín aquí
Día da Galiza; 25 da Sega
A Biblioteca Provincial de Ourense, en colaboración co Servizo de Publicacións da Área de Cultura da Deputación Provincial de Lugo, ven de inaugurar no Centro Cultural Marcos Valcárcel unha mostra retrospectiva sobre a figura de Xosé Ramón e Fernández-Oxea que complementa o exposto no inverno pasado no Museo Provincial de Lugo. Neste caso, a mostra céntrase na relación de Ben-Cho-Shey coa súa cidade natal. Deixámosvos unhas cantas fotografías da mostra, asi como esta ligazón onde poderedes atopar as reseñas da prensa sobre a mostra.
Con motivo da celebración do día das letras galegas o vindeiro 17 de maio e como entrada final da sección Andar e aguzar, vamos falar hoxe da defensa sen reservas que Ben-Cho-Shey fixo da lingua galega durante toda a súa vida.
Non é sorpresa que o galeguista e histórico presidente do Centro Gallego de Buenos Aires Rodolfo Prada Chamocín o alcumase como “O vedraio da fala”. Como testemuña a súa bibliografía, Xosé Ramón e Fernández-Oxea non foi lingüista de oficio. O que si nos demostran os seus escritos é unha preocupación sempre presente sobre o emprego do idioma e a busca da forma correcta en cada xiro, en cada parágrafo. Onde si nos atopamos unha defensa explícita da lingua galega é nos seus innumerables artigos de opinión, publicados ao longo de décadas na prensa do país. O idioma galego, a procura do seu recoñecemento e estatus e a correción no seu uso foi sempre unha constante das súas colaboracións coa prensa da época.
A denuncia en clave sociolingüística da situación do galego observámola en artigos como “Vaites co señorito” (Faro de Vigo, 13/12/1950); “Dimisión Colectiva” (Lar, 1951); “A lingoa morta” (Correo de Galicia 5/10/1966) “A desgaleguización de Galicia” (El Ideal Gallego 30/9/1973) entre outros moitos. Neles argumenta sobre a sitiuación obrigada da lingua galega e carga contra as elites e os seus imitadores, cuxa postura define a consideración negativa do galego e dos seus falantes, cuestión que pola que define o galego como a lingua do pobo.
A súa reivindicación da toponimia orixinal en galego marca a liña que aínda hoxe empregamos neste senso. Os artigos “E vai de topónimos” (La Noche, 8/5/1964) onde diserta sobre os polémicos *Niñodelaguia, *Haciadama ou *Sangenjo; “Seis letreiros…!” ( El Correo Gallego, 6/9/1968) ou “Cela e os topónimos” (La Región, 19/11/1972) son exempos contundentes disto.
Hoxe traémosvos os 3 folios que conforman o expediente de depuración de Xosé Ramón e Fernández-Oxea. Os dous primeiros datados o 26 de dembro de 1936 conforman o prego de cargos dos que é acusado; elaborados pola “Comisión nombrada para la depuración del personal de instrucción pública de la Provincia de Lugo” e firmados polo Gobernador Bermúdez de Castro (que xa o fora durante a ditadura de Primo de Rivera). O terceiro e último, mecanografado cunha tinta de cor mais escuro é rubricado polo “Vicepresidente de la Comisión de Cultura y Enseñanza” da “Junta Técnica del Estado” Enrique Suñer foi enviado desde Burgos o 25 de Maio de 1937 chegando a Lugo o 31 de Maio. É a comunicación do acordo co que se pecha o expediente de depuración e grazas ao cal Ben-Cho-Shey é desterrado. Salvaría a vida, mais nunca voltaría a traballar en Galicia.
Prego de Cargos 1
Prego de cargos 2
_______________________________________________________________________________________________________
Comunicación da sentencia
Despois de 5 anos, Isabel Algarra e Xosé Ramón Fernández-Oxea deciden trasladar a súa residencia de Cáceres a Madrid. Nestes primeiros meses, fan dobre gasto: a pensión na que durmen e a casa que alugan. Continúan sen mobles co que tampouco poden ocupar a casa. A mediados de xaneiro instálanse no novo domicilio so cos colchóns; nunha rúa chea de cascotes e ruínas. Os dous sofren contínuos problemas de saúde, gripes pola falta de calor e cólicos e úlceras pola mala calidade da pouca comida. A ausencia de combustibles como o carbón ou a madeira fai que non haia lume nas casas co que quentarse, nin tampouco para cociñar; e pese a estar restablecida a corrente eléctrica, o seu prezo é tan elevado que non poden facer uso normal dela. Case non hai pan; non hai nin carne nin peixe. A poboación madrileña ten dúas ocupacións principais: a de “astillero” e a de “colista”. A primeira consiste en adicar unha parte do día a partir calquera cousa que faga combustión para facer estelas – “astillas”- coas que quentarse e poder cociñar; a segunda fai referencia a que o resto do día ocúpase en facer cola nos puntos de distribución de alimento e combustible ou nas diferentes dependencias militares que espenden cada unha das partes que conforman a cartilla e os cupóns de racionamento de cada ben (en moitos casos para non acadar nada logo de todo o día ). Tamén sofren contínuos cortes nos transportes públicos por restriccións na gasolina. Mentres, Ben-Cho-Shey queixase amargamente dos numerosos vehículos oficiais que circulan por Madrid sen restricción de ningún tipo, conducidos por señoras ricamente vestidas e adornadas. Neste escenario, nun estado febril e débil producido por unha forte gripe e unha úlcera no intestino groso, Xosé Ramón achéganos as seguintes reflexións. Algunhas poderían estar falando do presente que estamos a vivir (as reformas educativas, os discursos antipolíticos).
1 febreiro 1942
2 , 3 e 4 de febreiro 1942
Transcrición:
“(…) Pro aínda hai outra cousa máis gorda. A sombra do tan cacarexado aumento de soldo ao Maxisterio, que pon a 24.000 mestres na mesma categoría, arrincan nada menos que tres millós de pesetas pra subvencionar ao colexios privados. Subvencion que a chaparán íntegra tódolos frades e monxas de España. Iste si que é un bo bocado, pasar de 190.000 pesetas a tres millós. Pro esto faise soladinamente e disfrazando a cousa ¡Que humildade dos probiños esclavos del Señor!
2.- O B.O de hoxe trae unha corrida de escalas, de Inspectores que non é nin unha mala novillada. A pèsar de que fago o nº un da miña categoría non ascendo porque reingresa un sancionado. O que confirma a miña opinión de que non escenderei endexamais por corrida. O gran porvir é o que me agarda.
Os ingleses progresan como cangrexos e ao millor son capaces de ganar a guerra a forza de recuar. Tamén istes están apañados. E que teñamos posto niles a nosa espranza. Estamos apañados.
3.- Por fin chegaron as camas, e ao cabo de preto de seis anos esta noite poidemos dormir no noso leito matrimonial, do que nos tiveron arredado os salvadores, os protectores da familia todo ise tempo. Nun editorial do “YA” repitan unha vez máis que se romperon algúns cristales, pro que se salvou a España. Chámanlle cristales, istes cínicos ao millón e pico de españoles mortos, aos millós de españoles sancionados e coa súa vida desfeita, aos millós de edificios arruinados, as perdas irreparables, como as Bibliotecas das Universidades de Madrid, de Valladolid e do Duque de Alba, pra non citar máis. A esto lle chaman cristales os que enmascaran os seus apelidos coa careta da salvación. Pro, ¿de que nos salvaron? ¿De vivir ben?
4. Naquiles días febriles de 1936 as chamadas xentes de orden, os mercaderes e demais xentuza que facían extremos ridículos pra xustificar e gabar a traición dos militares resentidos, levaban decote na boca un lugar común ou unha consigna, como agora se di, que rezaba así: “¡Hay que acabar con la política! ¡Mientras no se destierre la política no tendremos arreglo!”. Foi pois o “Glorioso rebumbio”, no seu comenzo esencialmente antipolítico; pro do mismo xeito que se berraba aínda vitoreando á República, decíase mal da política, sin convencemento, con mala fé. É posible que os tendeiros, afeitos a discurrir por mente de asno, creesen a pé feito que a política era a causa de tódolos males, como quizá tamén o creerían os bizarros obtusos. Quenes nono creron endexamais foron os orgaizadores da traición e a proba dánola hoxe un editorial do “YA” no que se di co desenfado e o cinismo habituales nesta xente sempre disposta a defender o que negaron antronte. “Tenemos el convencimiento de que no se puede vivir sin política” Si ¿eh? Pois pra chegar a esa conclusión poideronse aforrar os ríos de sangue e tanta ruina como se ocasionou na España. Aínda foi onte cando Serrano Súñer non quixo permanecer no Ministerio da Gobernación “porque estaba infestado de política” e prometeu derribar a casa da bola “para que no quede recuerdo de la política”, e ahora saímos con que non se pode vivir sin ela. Por algo o cuñadísimo; despois de tanto abominar a política se fixo presidente “de la Junta Política” ¡ou canta farsa, canto cinismo e canto tapuxo pra mal ocultar unhos apetitos desordenados de mando e unha ambición sin límites!
Así é todo de nocivo entre os salvadores.”
Non vos esquezades de saciar a vosa curiosidade sobre este e outros proxectos visitando a web do Museo Provincial de Lugo.
Ben-Cho-Shey foi un grande admirador e estudoso da festa dos maios. E non so iso, tamén participou activamente na organización da festa dos maios de Ourense antes da Guerra Civil.
Hoxe traémosvos á sección Andar e Aguzar este esnsaio sobre esta festa da primavera.
Non esquezades saciar a vosa curiosidade visitando a páxina do Museo Provincial de Lugo
OS MAIOS
No encetar da Primaveira faise por toda Europa a festa dos Maios con arranxo a diferentes modalidás e distintos ritos, según os países e os costumes, para celebralo comezo da estación frolida, que por algo representan os Maios o trunfo e a renovación da vida. Que nunhas partes sexa o Maio sexa un albre, noutras un home cuberto de ramallos ou unha muller ou un neno vestidos de froles e herbas cheirosas e noutras una cruz, o elemento esencial decote, que non falla en ningures, donde queira e como queira que a festa se faga, son as froles, o musgo e as herbas aromáticas.A palabra Maya quer decir en sánscrito “ilusión” e iste é o verdadeiro significado dos Maios, que son unha festa de ilusión e de ledicia, festa de primaveira e xuventude, festa de tradición renovadora, festa de espranza e de relembro, a festa dos Maios é a exaltación das froles e dos nenos, as dúas cousas que levan un recendo de poesía á prosa do traballo cotián. En Galicia tamén estivo moi espallada a festa dos Maios e adoutou formas diversas. Ata fai pouco mais de sesenta anos pódese decir que se celebraba en toda a nosa terra.
Dos varios lugares nos que se erguía o albre de Maio somente se conserva o costume na vila ourensán de Laza, onde o día 3 prántase na praza do pobo o albre mais outo que os mozos atopen nos montes. Asociada ó albre faise a festa de Adán e mais Eva, que foi estudiada por Vicente Risco, Xaquín Lourenzo e Xesús Taboada. Pró caso escóllese un Adán vello e feo e unha Eva nova e guapa vestida de branco e tocada a cabeza cunha coroa de froles. A moza vai fiando ca roca e o fuso e leva pendurado dun brazo un gueipiño con mazás. O Adán vai na precura da Eva, que está nunha cova feita na praza, e baila adiante dela facendo titiritadas e carantoñas para ver de facela rir, cousa que lle está vedado á rapaza. Logo van xuntos á eirexa, seguidos de varios danzantes e, de que remata a procesión, Adán acompaña a Eva á súa casa.
En Marín enfeitizan os barcos no 1.º de Maio con ramas de xestas frolidas postas no outo do pau maior, para que se non amaien as embarcaciós, costume que trascendeu ós coches que tamén levan nise día xestas marelas postas na dianteira dos autos.
Polo Norte de Galicia estivo moi espallado, deica os derradeiros do século pasado, o costume de sair, no día da festa, nenos vestidos de fiuncho, de néveda e de froles cunha coroa tamén frolecida, a cantalo Maio e recoller aguinaldos. Cada neno ía na compaña doutros cativos, que lle facían o coro. Diste xeito di Figueira Valverde que se celebraba a festa en Santiago, a Cruña, Pontes de Eume, Viveiro, Ribadeo, Mondoñedo, Lugo, Monforte, Castro Caldelas, Carballiño, Ribadavia, etc. O pintor Dionisio Fierros deixounos unha valiosa testemuña de como era o Maio de Ribadeo nun fermoso cadro que foi parar a unha colección particular de Buenos Aires, seguindo o camino da emigración de tantos paisanos nosos.
Daquiles nenos, vestidos de ramallosa e de froles, que eran unha especie de “Rei Maio”, derivaron probablemente os maios de armación nos que un neno se acobilla para cantalo Maio respondéndolle a coro outros rapaces que o rodeian, forma de Maio que é mais usada no Sur de Galicia.Istes maios teñen a feitura de conos, na provincia de Pontevedra, e de pirámides triangulares ou de catro lados, na de Ourense.
Para facelos ían os rapaces roubalas estacas e os adobíos necesarios ás viñas dos arredores. Con istes paus armaban o Maio e logo montábano nunhas andas ou angarillas. En Pontevedra os varales eran de vidueiro ou de salgueiro de dous metros ou algo mais de outo e, pra lle dala forma redonda, usaban aros de pipas e cordas. Unha vez armado o Maio cúbrese de tela de saco e nela cósese o musgo, que sirve de fondo á decoración floral completada con sartas de bugallos e carrabouxos e con ovos de páxaros e de pitas valeiros. Por baixo levan os maios un faldramento de xestas ou doutras ramas verdes e no remate poñen os de Pontevedra froles ou coroas de ovos, namentres que en Ourense ponse unha cruz e, por veces, tamén unha campaiña que soa ó andar o Maio.
Para coutalo esmorecemento que viña sufrindo a festa dos Maios e que rematou ca desaparición dos “nenos-maios” na parte Norte de Galicia, alá polo 1904 dous esgrevios pontevedreses, Rufino Rivera e Portela Paz, acordaron facer un concurso de Maios para lle dar premios ós de millor feitío e diste xeito conservar a tan fermosa tradición i estimular ós rapaces.
A ideia tivo éisito e poucos anos despois xa fixeron o mesmo en Ourense Xavier Prado, “Lameiro”, e Hixinio Ameixeiras, que denantes tiveran o bon acordo de resucitar “O Tío Marcos da Portela” na sua terceira época.
E asi, namentres en Pontevedra se conservou o costume enxebre dos Maios, nas suas tradicionaes feituras cónicas ou de barco, extendidas deica Marín, en Ourense, para tratar de revitalizala festa, xurdiron os chamados maios artísticos, innovación que, si foi mal recibida nos comezos polos amantes da tradición enxebre, acabou callando e foi diste xeito como ano tras ano foron saíndo maios que, millor ou pior, reproducían e siguen reproducindo cruceiros, potes, cabaceiros, animaes, afiadores, as Burgas, a ponte vella, a fonte do Posío, a torre da catedral, o escudo de Ourense e xa nistes derradeiros anos esceas como o xogo da chave, o magosto, a muiñeira e ata un parque infantil.
Gracias a istes concursos de maios síguese facendo a festa con gran locemento en Pontevedra, Marín, Vilagarcía e Redondela o día 1.º de Maio. En Ourense faise o día 3, festa de Santa Cruz e do Santo Cristo.
Nises días, pola mañá, saen os maios á primeira hora a percorrelas ruas. De cando en vez paran, baixan o maio, métense dentro díl un dos rapaces e comezan a cantalas coplas. Canta primeiro o rapaz que está dentro do maio e logo repiten a copla, a coro, os outros raparigos. Na bisbarra pontevedresa os cantores acompañan a súa tonadiña –que é difrente da ourensán- batendo rítmicamente cunhos paus que levan en cada sua mau ó tempo que dan voltas arredor do maio. En Pontevedra os paus son máis longos e cada rapaz bate co seu no chan asegún vai xirando. En Ourense cantan sin acompañamento de paus e non se moven e, como deben seren ou mais preguiceiros ou mais señoritos, cada vez cantan menos e desentonan mais, cousa que se debera evitar en ben da pureza da festa.
As cántigas dos maios tiveron decote un tono satírico que lles vai moi ben. Comenzan cun saudo a xeito de presentación.
Eiqui ven o maio
do barrio do Couto,
como criticón
non che ha de haber outro.
Escoiten, señores,
e poñan atención.
Que o que di o Maio
en todo ten razón.
Cantan logo ó Maio, á sua feitura ou o seu adorno.
Eiqui ven o Maio
cun vestido novo,
porque non choveu
e musgo non houbo.
Fumos a unha viña
a roubar estacas,
si nos descoidamos
non vimos prá casa.
Bendito sea o Maio,
que trae cereixiñas,
enchentas van levar
as nosas barriguiñas.
Mirade a feitura
dos carrabouxiños,
tan repinicados
e tan redondiños.
As críticas refírense a cousas locales, á carestía da vida e outros acontecementos.
Sempre vai a carne
arrube que arrube,
xa tanto arrubiu
que está nunha nube
Xogamos, de nenos,
moito coa billarda.
Agora, de grandes,
póñennos a albarda.
Ourense
Na mesa dos probes
non hai calendario
pra iles é sempre
viernes a diario.
Quitan augas pola noite
e tamén pola mañán,
miña nai ten que ir á fonte
pra lavarse miña irmán.
Redondela
A censura contra das rapazas é outro dos motivos das coplas dos Maios.
As mozas de agora
teñen gran cultura
destacando todas
no arte da pintura.
Co as liñas haches
e as liñas bes
en vez de mulleres
parecen cen pés.
En Ourense non fallan as coplas contra das leiteiras.
Estavos a vida
de modo e maneira
que o millor negocio
é casar cunha leiteira.
Tomarás bo leite
millor manteiguiña
e ós da capital
véndeselle auguiña.
O traslado da estatua de Concepción Arenal foi motivo central en todalas coplas do ano pasado.
Remúdanse as estatuas
i arríncanse pontes
e non sei si as Burgas
quedarán sin fontes.
Que deixen estar
a estatua no seu sitio
e si queren fontes
que arreglen a do Picho.
De remate ven a despedida.
Levántate, Maio
e bótate a andar
e eiqui xa non temos
mais que criticar.
Vamos d-eiquí, Maio
déixate de líos;
sermón en deserto
é sermón perdido.
Nos primeiros tempos somente se facían dous exemprares manuscritos das cántigas: un prá censura municipal e outro para o cantor do Maio. Agora edítanas e véndenas, co que é máis doado coleccionalas.
A festa dos Maios merez ser conservada e coidada por ser a mais enxebre e anterga das poucas que nos quedan sin mistificar.
(Ben-Cho-Shey, en Chan, n.º 5, 1969)
Maios en Ourense, 1949. (Fotografía de Ben-Cho-Shey)
Cesáreo Saco foi primeiro mestre e logo avogado; militante do Partido Galeguista, foi tamén presidente das Mocidades Galeguistas e do Grupo Galeguista de Monforte. Preso tanto ao inicio da sublevación como nos anos 40 en varias ocasións. En 1946 a apreixado en Madrid xunto a Ramón Piñeiro. Ben-Cho-Shey e Isabel Algarra desfaríanse en esforzos para coidar e atender aos dous presos galeguistas durante a súa estancia na prisión de Alcalá de Henares. Isabel Algarra faríase pasar por curmá de Ramón Piñeiro para poder atendelo. Tamén se encargarían de realizar todo tipo de xestións para lograr a redución da pena para os dous presos. Cesáreo Saco sairía a comezos do 1948. Esta é unha das primeiras cartas que lle envía a Xosé Ramón e Fernández-Oxea, xa de regreso coa súa familia (seus pais e un dos seus irmáns, tamén militante do PG e ex-presidiario, Camilo Saco) e nunha situación moi similar a un arresto domiciliario, na casa familiar de Navallos (parroquia de Santa María de Ousende; O Saviñao), moi preto de Monforte de Lemos.
Carta de Cesáreo Saco, marzo 1948. Parte 1
Carta de Cesáreo Saco, marzo 1948. Parte 2
Carta de Cesáreo Saco, marzo 1948. Parte 3
_______________________________________________________________________________________________________
Transcrición:
“Monforte 26-4-48
Sr. D.
José Ramón Fernández-Oxea
Querido Ben-Cho-Shey: Chegamos eiquí moi ben e istes días adicámonos a dormir, comer e pasear, como bos discípulos de Pantagruel.
N’iste intre escríbolle a Rosendo Salgueiro pra que avise ao Ramiro do Páramo i me sailla o viernes á Puebla de San Julián, pois voulle facer unha visita ao pai de Ramón. Tamén lle escribín a Otero pra ver si coincidimos o día tres en Ourense e dende alí farei unha escapada a Vigo. Decídelle todo isto ao Ramón. Recibín unha carta do Juanito dende o Dueso pra que lle faga unha xestión por medio da Isabel. Como se trata d’unha xestión imposibel de realizar, dígovolo somentos con carácter informativo e non con ánimo de que vos movades ren n’iste asunto. Il quere sair a un campo de traballo; pro eu non sei como il se decata de que tendo unha condena tan elevada, e unhos antecedentes de fuguista tan acusados, é de todo punto imposibel conquerilo. Eu contestareille facéndolle ver ista imposibilidade.
A Vigo intrésame ir denantes de findar o curso.
O domingo irán a visitarnos a Navallos o Avelino Rivas i-o Eliseo, que vos non nos conecedes, pro o Ramón si, e dannos lembranzas pra il.
A Lugo non podo ir até dimpois do día 8.
Inda vivimos en Navallos, si nos escribirdes faceino a Monforte, pois no traieito de Monforte a Navallos o carteiro, cumprindo ordes oficiosas, ten o costume de abrir as cartas con medios técnicos que inda non puden averiguar en que consisten.
Eu ben cho sabía que non eras ti o “nubeiro”, sinon eu, pois o vagón en que viñemos de Madrí, descarrilou entre o Barco e Villamartín e voltou a encarrilar de seu; todo isto en cuestión de segundos; i agora fai unha friaxe que nos fai estar metidos dentro da casiña.
Un saúdo a Isabel, lembranzas ao Ramón i-o Evaristo i-outra aperta de teu amigo
Cesáreo Saco* (sinatura)
Dalle tamén lembranzas ao Carlos e recibídeas de meus irmáns.
Direición: Monforte- calle de Roberto Baamonde nº 13″
Non esquezades saciar a vosa curiosidade sobre este e outros proxectos visitando a páxina do Museo Provincial de Lugo.
Logo dun pequeno descanso voltamos a visitar Santa Marta de Moreiras. Neste curto parágrafo, Ben-Cho-Shey fainos unha breve descrición de como era o entroido nesta parroquia de Pereiro de Aguiar aló polos anos 30. Non era moi diferente dos entroidos que hoxe se manteñen noutras comarcas ourensás ou nas do sur de Lugo.
“O ENTROIDO
As entroidadasnon teñen logar somentes nos tres días do entroido, sinón que xa comenzan dúas semanas denantes. O domingo anterior ó do entroido chámase corredoiro, e o anterior a iste, é o fareleiro.
O corredoiro chámase así porque denantes había o costume de correr nise día un galo ou un carneiro, co fin de atinguilo e matalo, pra logo facer unha merenda entre os actores da carreira. Tal costume vai case perdido nesta parroquia e ainda pervive nas veciñas de Lañoá, Chaodarcas, Layoso e o Pinto.
No fareleiro levan os mozos de felos e de madamas. Os felos visten con traxes vellos e prendas de muller, como saias ou mandiles; levan un chapeo e a cara tapada cunha toquilla, e na mau unha meia ou bulsa, chea de borralla, ca que lle pegan á xente ou tamén lla botan na cara ás mozas a xeito de confetti.
As madamas van en parellas; un home e unha muller vestidos de branco con moitas fitas e puntillas e a cara tapada cunha mantilla branca. O felo vai facéndolles compaña e abríndolles camiño para que bailen. Levan acompañamento de mozas e mozos tocando pandeiros e acordeós, e diste xeito percorren os lugares devolvéndolle as visitas ás outras madamas.
Entre os pobos hai un grande intrés en que as madamas de cada lugar sexan as millor vestidas e que máis campen.“
(Xosé Ramón e Fernández-Oxea, Ben-Cho-Shey: Santa Marta de Moreiras, 1969)
Santa Marta de Moreiras, contracapa
Tal día coma hoxe do ano 1935, o Grupo Galeguista sacaba este panfleto en lembranza do fusilamento do Coronel Solís, o 26 de abril de 1846, e dos mártires de Carral que con el morreron.
O noso agradecemento ao Arquivo Ben-Cho-Shey da Deputación Provincial de Ourense por permitirnos dispoñer da documentación que estades a ver, tanto na exposición coma no blog.
Panfleto en lembranza dos Mártires de Carral. Grupo Galeguista de Lugo, 1935
Non esquezades saciar a vosa curiosidade sobre este ou outros proxectos visitando a páxina do Museo Provincial de Lugo
En consonancia co documento que publicamos o día 29 de marzo no que o Grupo Galeguista de Lugo explicaba a súa posición ante as eleccións de Febreiro de 1936 (podédelo consultar pinchando aquí ), mostrámosvos hoxe o borrador da carta que Xosé Ramón e Fernández-Oxea lle envía a Afonso Daniel R. Castelao sobre a situación no Comité lugués da Fronte Popular.
Agradecémoslle de novo ao Arquivo Ben-Cho-Shey da Deputación Provincial de Ourense a súa indispensable colaboración e boa disposición para a cesión do conxunto documental que vos estamos a amosar neste blog e na exposición.
24 de marzo, 1936. Carta a Castelao, parte 1
24 de marzo, 1936. Carta a Castelao, parte 2
_______________________________________________________________________________________________________
Transcrición:
“Lugo 21 de marzal de 1936.
Sr. D. Alfonso R. Castelao.
Querido irmán: Pra que te dés conta do noxenta que é a política n-iste Lugo, pra que te decates de como se complen os pactos do Frente Popular e de como se practica a repubricanización da nosa terra, pra que logo non lle carguedes ó Grupo de Lugo culpas que non ten, nin nos tachedes de suspicaces, vouche dar conta ds cousas que sucederon despois da xuntanza do Consello en Santiago.
Ós poucos días de voltar de Compostela recibira o Grupo unha invitación de Unión Republicana, fíxate ben, de Unión Republicana pra que acudísemos a constitución do Comité do Frente Popular. O noso Grupo, que non desexaba outra cousa, foi alí pra cumprir o que se había mandado. A primeira xuntanza acudiron representantes de U.R., de I.R. dos sociaslitas e nosos. Todos, menos os de I.R. levaban poderes pra actuar; os de I.R. deron en poñer dificultades i en obrar con unha cazurrería de cacique aldeán que a todos lles acaiu mal. Pra segunda xuntanza, que se celebrou xustamente o sábado pasado día 14, xa eran outros os delegados de I.R. pero tampouco eran os definitivos. Acordouse ir ver ó Gobernador pra facerlle presente que o Frente ficaba constituido e que de alí en diante se nos tivese en conta pras renovaciós de xestoras que se levasen a cabo ao igual que se viña facendo nas outras provincias. O Gobernador dixo que lle parecía moi ben, i-en efecto, o domingo seguinte constituíase a xestora de Monforte, onde nós temos Grupo, sin que o Comité do Frente se enteirase de ren.
Despois de Monforte foi Láncara, e Rábade, e Sárria e non sei cantos mais todos nomeados a espaldas do Comité. Cando eu protestei dixéronme que o Gobernador cumpría ordes de que lle daban de Madrid. Claro que se daba a pequena casualidade de que por ises días xa estaba en Madrid o Sr. Díaz Villamil.
En esta situación noxenta e desagradable chegamos a onte; tratouse das elecciós municipaes. A candidatura de maiorías leva 13 nomes; os socialistas non pediron máis que dez postos deixando tres pra que os repartísemos entre os outros tres partidos. O representante de U.R. fixo outra proposición altruista e desinteresada: 6 postos pra os socialistas, 3 pra U.R., 3 pra I.R. e un pra nós. Como non houbo xeito de se entender, deixámola co as espadas en outo pra o luns.
Pero veleiquí que hoxe entérome de que se nomeou a xestora da Diputación pol-o mesmo xeito democrático que se viña facendo cos concellos e sin darlle tampouco representación ós galeguistas. E agora eu pregúntovos. ¡é que coidades que sigue sendo nosa a culpa de que Lugo non se vexa libre de caciques e de que se reduza todo a un troque de un Pepe por outro Pepe? ¿É que se pode seguir dinamente n-un Comité do que non fai caso o Gobernedor namentras o que dirixe todo iste tinglado sigue sendo o Sr. Villamil?
Eu confésovos que nunca tiven vocación política nin teño ambiciós en ise orde, e que todo isto magóame moito. Si vos coidades que apesares de todas estas porcalladas, e de todos istes desprecios eu debo continuar no Comité, fareino como un grande sagrifizo da miña dinidade e doéndome moito, tanto máis, canto que coido que iste meu sagrifizo será inútil e que os galeguistas non adiantaremos ren porque ista xente ten alma de cacique rural de terceira clase e son incapaces de correxirse. Van ó seu, e como o meu non é iso, e como eu coido que isto non é repubricanizar a Galicia, nin obrar de xeito democrático, nin ter lealtade cos aliados, nin xiquera ter vergoña; por eso vos agradecería que me librásedes do tormento que pra min supón o ter que aturar e tratar a xente de ista calaña.
Vos xuzgades a Lugo pol-o que ocurre en Pontevedra e non hai comparanza posible. Ahí dirixe a I.R. un home como Tafall que ten un senso moderno da política i é leal convosco; eiquí temos un cazurro como Villamil cheo de ambiciós personaes e a quen lle ten sin coidado a renovación dos métodos vellos. O panorama político de Lugo non variou máis que nas persoas que rixen a cousa púbrica; os métodos son os mesmos ou quizabes peores, i esto é o que non se pode aturar.
Agora vos decidiredes.
Unha aperta cordial do teu decote irmán:
Xosé Ramón
Esquecíame decirche que na nova xestora non somentes non se nos deu un posto ós galeguistas, senón que en troques déronllo a un centrista. De donde resulta que o F.P. siguen sendo eiquí o mesmo que foi as elecciós pra diputados, e que os de centro son máis da casa que nós”.
Non esquezades saciar a vosa curiosidade sobre este e outros proxectos visitando a web do Museo Provincial de Lugo.
Exposición BEN-CHO-SHEY 