O diario, outono 1940. Unha xornada na vida dun Inspector de 1º ensino

Hoxe no diario Ben-Cho-Shey regálanos o  relato da viaxe feita o 8 de Outubro de 1940. Sae de Cañamero da cabalo, e tras toda a xornada de camiño, escribe un retrato do día a día da posguerra e  da comarca estremeña de “Las Villuercas”.

8 de outubro, 1940

8 de outubro, 1940. Parte II

8 de outubro, 1940. Parte III

_______________________________________________________

Transcrición:

“8.- Xornada hípica a Berzocana pra donde partimos as 9 da mañá a bon paso. Pra evitar as moitas voltas da estrada metémonos por empinados atallos entre jaras e castiñeiros. O paisaxe é vizoso e moi movido con arbolado abundante i os cabalos camiñan ben i en hora e meia chegamos ao fin da primeira etapa. Denantes de avistar o pobo arrodíllaseme o cabalo sin máis consecuencias que o susto.

Coidei que en Berzocana atoparía cabalos pra seguir a Navezuelas máis todos están traballando e terei que seguircos que trouxen, que por certo están faltos de comida.

Unha das escolas diste pobo está nun local vello, de cuia antigüidade da razón a lumieira da porta, que ostenta a data de 1638. Por riba dela hai unha curiosa pedra con algo así como tallos fosilizados, que seica abundan no pais. A outra ten local novo, pro abandoado.

Inmediatamente despois de xantar saimos pra Navezuelas por un camiño encosta que nos leva a estrada en construcción que ha de conducir a Solana de Cabañas. Mismo ao entrar nela o meu acompañante señálame con terror un valado de pedras no que unha inesquecible mañá do 1938 atopou os cadavres de seis infelices asesinados polos azules que estaban alí deitados e abandoados, espostos a ser pasto dos lobos. Procederon a enterralos piadosamente e un pastor que por alí pasou reconoceu niles a veciños dos arredores. Por todas partes, anque señan terras tan afastadas como estas, fican señaesda barbarie da nosa guerra civil.

Abondan por eiquí castiñeiros, sobreiros, encinas e carballos que lle dan a paisaxe un tono de frescor distinto do ardente das terras áridas e baixas desta provincia. Camiñamos envolveitos nunha nube de moscas que nos atormentan a nos e as cabaleirías. Poucos metros antes de Solana deixamos a estrada pra rubir unha empinada encosta moi traballosa pra os cabalos. O meu arrodillase outra vez e hai que deixalo descansar de cando en vez porque non pode co a súa ánima.

Aló no fondo do val SOlana parece unha aldeiña galega. A esquerda unha liña de corrales, mais a dreita unha cativa praza e despois a eirexa, todo circuídopor verdes hortas que prometen unha vida farta pra os veciños.

Coroamos a primeira liña de eminencias e descemos paseniño ao val por onde a garganta de Santa Lucía que surte de auga potable a Trujillo. En toda esta terra non se ve máis que unha cativa casa de labor illada no monte cara a que van uns rapaciños recadando tres porcos. A poucos de comenzar a subir vemos o embalse i o meu guía dime que no 1938 viñeron os roxos dende Alía e voaron parte da cañería deixando sin auga por tres días aos trujillanos.

Iste regato de Santa Lucía ven ser un dos que orixinan o río Almonte . O val, sumamente estreito fica reducido ao cauce do regato, así que tan pronto o cruzamos voltamos a rubir de novo ata un monto máis outo que o que vimos de pasar. Nas abrigadas hai casiñas como a que vimos ao baixar i están rodeadas de terras labrables arredándose unhas das outras pouco máis de cinco centos de metros. Os que nelas habitan deben levar vida de eremitas.

Dende o cumio da serra vese Navezuelas da outra aba do val deitado na aba da Villuerca. Agora baixamos pra loguo rubir por tereira vez en procura do pintoresco e rico pobo, engastado nun tapiz esmaltado de castiñeiros que por todas partes o cercan.

Casas baixas de pedra, con teitos de madeira tamén baixos e balcós arriquintados. Non se ven por eiquí as enxebres ventas cacereñas. O piso das rúas está feito de croios e hai algunhas perspectivas pintorescas. A situación do pobo fai que abonde en costas e non deixa de ter o seu sabor, sin chegar ao tipismo da Vera. Si as xentesson ocomo o seu pobo hai pra fiar pouco nelas, porqu aquil, sendo rico, aparente unha gran pobreza e non digamos das casas que son máis mouras por dentro que por fora.

Os labregos quéixanse da sequía e gorentan auga pra facer a sementeira e pra que abran os zonchos das castañas. Dende a terra de secano veñen eiquí diariamente as xentes para intercambiar os productos deixando pan e garabanzos en troques de patacas e fabas.

Despois dun paseiño entre lusco e fusco e de longa conversa sobre temas de actualidade ceo cos notables do país e deitome nun cuartiño onde caso dou co a cabeza no teito.”

Non vos esquezades de saciar a vosa curiosidade sobre este e outros proxectos visitando a web do Museo Provincial de Lugo.

O diario, setembro de 1940. Da “rexeneración” do Estado; da frustración persoal.

Hoxe no diario, temos unha entrada moi interesante e extensa con  dúas reflexións demoledoras sobre o presente no que vive Ben-Cho-Shey e pode que tamén sobre o noso.

O día 29  de setembro de 1940, ao pouco de regresar a Cáceres, Xosé Ramón e Fernández-Oxea deixa escrita a súa contrariedade ante a ocupación das vacantes nos corpos do estado despois da depuración. Persoas escollidas polos vencedores ocupan os postos vacantes demostrando un desleixo sistemático, cando non un aproveitamento persoal dos recursos públicos. Pese a ser unha crítica ao suceder xeral, Ben-Cho-Shey céntrase neste caso no servizo de Correos, se ben en outras pasaxes describe a situación do ensino público primario, da universidade ou o ministerio de xustiza.

En cambio, na entrada do día 30 de setembro, Ben-Cho-Shey descarga toda a súa carraxe e frustración por ver os seus estudos adormentados nunha gabeta logo das dificultades, desconsideracións e aldraxes elitistas que tivo que superar para ver respectado o seu traballo académico,

29 de setembro, 1940

29 e 30 de setembro, 1940

30 de setembro, 1940

Transcrición:

“29.- Hoxe andan polas rúas “as do bote” poñendo chapas. Eu fágolle o desconto que adoito cando non podo librarme diste engorro. Por certo que o tal sablazo goza de tal popularidade que ata os mismos que levan a camisa azul se negan a dar os cartos a cambio da latiña. Craro que iles néganse con máis libertade que os que levamos a camisa limpa; con máis descaro quixen decir, porque eso da libertade é un pecado que padeceu España, mais que afortunadamente pra os mandós, xa non eisiste. Os non afiliados temos que valernos doutras mañas pra ceibarnos da socaliña! Tamén se observa que as rapazas que andan a pedir fano sin aquil entusiasmo do comenzo; agora van á forza, de mala gana e deseando acabar con unha angueira que teñen que cumprir queiras ou non queiras.

A depuración deixou sin pan – sin ese pan que Franco prometeu a todolos españoes- a milleiros de probes funcionarios pais de familia que eran unha verdadeira garantía para a boa marcha da máquina administrativa. As acusaciós que serviron de base para desbotalos foron cousas nimias, cando non verdadeiras canalladas. Dende logo, ningún saiu por falta de competencia nin de honradez pra desempeñar os seus cárregos, o que indica que pra o novo réxime esas dúas condiciós son cousas adxetivas.

Como proba irrefutable de que esto non é mera suposición sinón unha creencia dos desgobernantes, temos o xeito de sustituir aos infelices destituidos. Calqueira que se fíe desa andrómena de “por la patria, el pan y la justicia” creerá que pra reemplazar aos cesantes se escolleu xente honrada e con boa preparación. Pois nada de eso; moi lonxe da xusticia metéronlle os empregos na man aos “caballeros mutilados” e aos excombatientes, xente analfabeta i educada, na súa maioría, nesa maravillosa escola de vicio e latrocinio que é o tercio, e agora estanse tocando os resultados de tan escolleita selección.

O Corpo de Correos que tiña o orgullo de cumprir ata a eisaxeración a misión que o estado lle encomendara, está hoxe desfeito i entregado en maus de de toda clás de maleantes. Fai poucos días faltáronlle 600 ptas. en sellos ao carteiro encargado da venta diles, que lle decía abraiado aos seus xefes: “Pero esto nunca pasó en Correos!” Ao que lle respondía un: “Es que jamás tuvimos la gentuza que ahora nos rodea.” O Administrador principal tivo que tomar medidas pra evitar que os novos empregados arrincasen os selos das cartas. Os xiros non chegan ao seu destino porque se quedan con iles os carteiros postos polos totalitarios e como derradeiro exempro de honradez azul alá vai iste: Nomearon carteiro dun pobo desta provincia -coido que de Ceclavín- a un indeseable que era ademais “caballero mutilado”. A guardia civil, xustamente alarmada ante o feito, considerouse na obriga de informar aos xefes de Correos que o tal “caballero” era un ladrón moi conocido diles. Os xefes a sua vez diron conocemento do informe a Direición Xeral que, contestou dicindo olimpicamente que “aquel caballero había lavado con su sangre su anterior conducta”, e despois deste arresto patriótico-terciario, ficaron tan tranquilos. Mais ós poucos días o “caballero” lembrouse das incautaciós, que a título de botín estaba afeito a levar a cabo, e saiu arreando con dez mil pesetas que aínda non se sabe quen as pagará. Pra min non sería dúbida: debía pagalas o autor da frase do lavado. E velaí de que xeito tan alegre e tan honrado nos están facendo a España grande.

30.- Recibo as  fotografías de Santa Mariña de Esposende que han de ilustrar a desventurada monografía feita por min xa hai tantos anos sin conquerir que saia a luz púbrica. Á parte do traballo que acerca de esta eirexa pubriquei na “Zarpa” en evitación dun pisotón  que quería darme o finado Vázquez Pardo, fixen logo a dichosa monografía con ouxeto de que saira nos “Arquivos” adicados a Murguía, mais por aquel entón traspapelou o orixinal a bruxa do Risco  e tivo que agardar pra os seguintes. Na primaveira do 36 compúxose e tirouse por fin, mais viñeron os bárbaros e milagreiramente salvouse da destrucción que aquiles salvaxes fixeron de libros e pubricaciós galegas. Arredados unhos dos outros os amigos aterrorizados pola criminal persecución de que fumos ouxeto, perdín o rastro dos meus malfadados traballiños e ao cabo en agosto diste ano D. Xesús Carro enteirouse de que a Santa Mariña estaba feita e a falla somentes das láminas correspondentes. Procurei rescatar as fotos e agora terei que ver si conquiro rematala anque sospeito que a impresión sexa tan cara que non podia chegar a pagala.

Iste calvario sufrido pola cativa monografía de Esposende non é nin máis nin menos que o que corren tódolos meus traballos. A “Santa Marta de Moreiras”, que tanto traballo me deu e na que tiña postas tantas ilusiós, alá dorme nun caixón porque sempre houbo dificultades pra que saíra. Os caciques do Seminario, que en outras cousas tiraban os cartos, regatearon e cicatearon decote as pesetas pras miñas pubricaciós. Certo que eu non teño a autoridade do Cuevillas, máis nono é menos que a min sempre me trataron con desdén universitario marcadísimo e que me tiveron nun lugar subalterno do que somentes logrei sair a conta de grandes esforzos e de impoñerme, fora modestia, pola calidade do meu traballo. Mentras non fun Inspector miráronme por enriba do hombreiro e cando podía comenzar a facer algo viñeron os fillos do ñáñigo a botar por terra tódalas miñas ilusiós. E menos mal que salvei a vida”

Non esquezades saciar a vosa curiosidade sobre este e outros proxectos visitando a páxina do Museo Provincial de Lugo 

O diario, agosto de 1940. Visita a Galicia

No verán de 1940 Isabel Algarra e Xosé Ramón Fernández-Oxea visitan Galicia. Logo de visitar aos amigos seus de Pontevedra, Vigo, Redondela e Vilagarcía de Arousa diríxense cara Santiago de Compostela e A Coruña.  Logo pasarán por Sada,  Lugo e Ourense.  Ademais de deliñar a cotidianidade de posguerra, Ben-Cho-Shey volca a súa carraxe nestes parágrafos. Os vencedores de vacacións estivais en Galicia, os alemáns facendo estudos sobre o país xa feitos, os antigos lugares de traballo cultural pechados e os compañeiros e irmáns esparexidos, agochados ou transformados.

27 de agosto de 1940

28 e 29 de agosto de 1940

30 de agosto de 1940

 

 

 

 

 

 

 

Transcrición:

“27. Onte á noite saimos de Vilagarcía pra Santiago onde contábamos que sería doado o atopar hotel, maiste ano deulle á xentepor vir vranear a Galicia, atraguidos polo cebo de que eiquí se come ben, e nin xiquera eiquí hai vagantío nas fondas. Outro tanto veuse en Vigo, en Pontevedra, en Vilagarcía, todo está ateigado de xente. Das viaxes non falemos, porque os trés van impoñentes; co a supresión das liñas de autos comprícanse a circulación dun xeito alarmante e materialmente non se cabe nos vagós. Da estación de Santiago saimos embutidos nun autobús co a xentede pé no pasillo e pendurada nos estribos, i eso que eran tres os autobuses.

En Santiago renóvase a door pola perda dos irmaus asesinados. O local do infeliz Casal está valdeiro pra alugar. O Seminario, desfeito; a súa biblioteca, pechada con un candado posto polos esbirros salvadores; o museo destrozado e a cultura galega padecendo unha parálisis polo morbo militarista. E mentres istes bárbaros persiguen a unha cultura, os seus amigos alemás veñen a pedir libros e diccionarios galegos pra estudiar o que xa se estaba estudiando. Boa desgracia a nosa de ternos que deixar descubrir por estranxeiros sabendo nos ben o que temose o que valemos. Pro a besta militarista somentes entende de matar e roubar.

D. Xesús dame a grata sorpresa de que os meus traballos están casi rematados e agora hai que ver o xeito de botalos fora. Parece como si me perseguira unha mala fada. Visitamos o Museo da Catedral e por primeira vez admiro a importantísima colección de tapices que alí se gardan. E máis numerosa que a de Zamora si ben istes son máis antigos. Demasiado precipitada a visita a Santiago voume sen poder falar cos amigos. Saímos despois de xantar no Castromil, que me lembra aquil outro Castromil que foi desterrado a Cáceres pola guerra e alí ficou xa transformado. Sorpréndome que en Carral aínda esté en pé o monumento aos mártires da Liberdade galega, hoxe encadenada.

Na Cruña non paramos máis que para coller o tranvía a Sada, adonde chegamos xa de noito e despois de un longo paseo en procura da casa do Piñeiro, resulta que non está. ¡Fixémola boa! Con gran traballo atopamosonde dormir e pagamos con exceso a necesidade porque a xente sabe aproveitarse das ocasiós. O Piñeiro está en Cariño e falo con il; prométeme que virá pasado mañá. Veremos

28. De mañá dou unhas voltiñas polos deliciosos arredores de Sada e comprobo que algús nomes das rúas aínda están en galego. SInto o vir tan de presa pra non poder recrearme algo máis na contemplación da natureza, mais a rente do meio día pillamos un tranvía extraordinario e chegamos a Cruña tarde mal e casi de arrastro.

O xantar depáranos a sorpresa de que un desconocido que se senta a nosa mesa -militar, por máis señas- ponse a esbardallar decontra de todo con unha furia demoledora. Polo visto na Cruña a xente perdou o medo e fala cunha liberdade que non se conoce por alá embaixo. Non cabe dúbida que a satisfacción  do país é compreta e de facerse hoxe unhas elecciós o couce que ían levar os desgobernantes sería sonado. ¡É maravilloso o ver a maña que se deron pra descontentar ata os seus propios defensores!

Tamén eiqui teño emocionantes entrevistas con vellos irmáns que sufriron amargamente. Uxío Carré e López Abente     departen conmigo longamente e temos garimosas lembranzas pra os mártires e pra os ausentes. ¡Que fermosura irmandade esta a nosa que cada vez se esteita máis a pesares das persecuciós e dos asesinatos! ¡Galicia, nai e señora!

29. O paso de un desfile de tropas con unha banda de gaiteiros ao frente prodúxome unha indignación desesperante. Porque compre ser cínicos pra levar co as tropas unha banda de gaiteiros despois de ter renegado de Galicia e perseguir aos galeguistas como cas doentes. Por si non estiveramos convencidos da insinceiridade dos pretextos postos pra xustificar a guerra, velaí unha proba máis. A istes fasantes tíñalles sin coidado o rexionalismo, como tampouco lles importaba a masonería, nin do xudaísmo, nin do marxismo. E sinón xa estamos vendo como unha tas da outra van caíndoen tods aquelas cousas que finxiron condenar, porque o único que querían era mandar e ascender. Iles asesinaron ao comunistas pra estar agora ao lado de Rusia; mataron masós cando tamén os eran e siguen sendo moitos diles; esabardallaron contra os xudeus e valéronse destes chegando incluso a vivir con xudías algúns dirixentes e derradeiramente abominaron dos estaturos pra chegar a esta situación en que cada provincia ten o seu e pra darlle aire a todas as manifestaciós rexionaes como balies, música, etc. Tanto falar de nós pra que agora as radios galegas poñan a diario música nosa e no Día de Galicia somentes se radien cousas galegas. ¿Pro é que facíamso outra cousa? ¡Farsantes, asesinos! Está visto que o único que queríandes era medrar posto que non facedes máis que mal remedar o que denantes se facía ben.

30. En vista de que o Piñeiro non apereceu e non podemos estar aquí máis tempo, saímos pra Lugo no correo. No tren van de regreso algúns dos moitos vranantes que viñeron comer a Galicia. Os que coincident connosco pasaron a guerra en Madrid e fálannos do seu desencanto de saber as cousas que eiquí pasaron. Íanse cruces das crueldades que ouviron relatar e ds mentiras que pola radio lles contaban. ¡Todos igual! A mentira non prospera e o réximen esentado non terror e no asesinato non pode ser seguro.

Cos amigos de Lugo pasamos uns intres de verdadeira satisfacción e como non queda tempo pra podelos ver a todos decidimos quedar eiquí ata mañá.

En Lugo estase edificando moito e os veciños aumentan constantemente. De boas ganas voltaba pra eiquí e prefería esto a Cruña

31. Viaxamos con un calor abafante e chegamos a Ourense casi asados.

Pola mañá tivemos o contento de ver aos bos amigos Sarandeses e Velayos, que nos recibiron moi ben. É lástima que veñamos tan de presa, pois quedámonos sin ver a Fole e a Piñeiro entre outros moitos. (…)”

O diario de Ben-Cho-Shey.1940; reflexións, celebracións prohibidas e apuntes sobre a II Guerra Mundial

Abril de 1940. No seu diario Fernandez-Oxea, logo de un exercicio de obxectivación da información,  relátanos  os sucesos que a prensa publica sobre as batallas da II Guerra Mundial,  naquel momento só europea. Bríndanos tamén a súa opinión sobre os ascensos militares concedidos nese 1940, aos oficiais do exército sublevado. No medio destes dous temas, deixa constancia dunha  celebración clandestina do día da República na que el participa o 14 de abril de 1940.

13 e 14 de abril de 1940

14, 15 e 16 de abril de 1940

Fragmento do 16 de abril de 1940

Transcrición:

“13. Estas notas van feitas a toda presa, sin vagar pra leer nun xornal, sin tempo pra ordear o pensamento, sin gusto pra poder decir ben as cousas que levo dentro de min. Da lectura dos xornais non se pode sacar nada en limpo; teñen a misión de mentir pra desorientar a opinión  e custa traballo sacar a verdade entre lineas.

Agora, por exempro, levan dous días de unha coba desmesurada aos portugueses, con visitas do Carmona a un barco español e cousas polo estilo. E por outra parte sábese que en Portugal hai forzas aliadas dispostas a lanzarse sobre España en canto esta rompa a sua neutralidade.

Pra millor levar a cabo a defensa nacional fixeron onte unha chea de novos xenerales. Algún diles eran no 36 tenientes coroneles e xa están de de xenerales de división. Pra esto é pra o quese fixo a guerra. ¿Qui importa que morreran millós de españoes? Enriba da inmensa pirámide dos cadáveres érguense audazmente istes corvos co faixín de xeneral tinguido en sangue inocente. A esto de medrar a conta da fame, da miseria e do loito dos españoles chámanlle os favorecidos patriotismo. Por algo á porta dos cuarteles poñen un letreiro que no anverso di: “Todo por la patria” e no reverso, que non se vé, pero pálpase, “Y la Patria para nosotros.” ¡Con qué gusto se sacrifican pola patria istes mangantes!

Os alemás siguen facendo a guerra das mentiras. Según iles xa está todo acabado e Noruega sometida, e Inglaterra resignada, e o “feito consumado”. En tanto os ingleses obran e calan. No mundo hai unha grande espectación e agárdanse acontecementos importantes. Noruega resiste a “protección” alemá, asistidos pola axuda aliada. ¡Canto sinto agora non ter unha radio!

14. Ao noso xeito celebramos a festa do día lucindo as condecoraciós e protexidos pola nosa estrela. Lembrámonos dos bós e xenerosos e cumplimos o noso deber.

En Madrid fixéronlle un homenaxe a un inxenieiro que salvou a 650 individuos metendoos como obreiros, na Escala de I. Industriaes, de unha industria militar puramente ficticia, dí o xornal. ¡Tamén eiquí podían facer eso! O que proba o desbaraxuste que aló había e como aquela xente estaba vendida.

Sete destructores alemás foron botados a pique polos ingreses na bahía de Narvik. A ise paso logo fican sin un barco. Os aliados siguen sin presas por desembarcar en Noruega e o nerviosismo aumenta nos Paises Baixos e nas veiras do Danubio. Por outra parte siguen os piropos e as frases garimosas entre España e Portugal ¿Non será esto o preludio de algo gordo? Cada día está máis obscuro o panorama.

15. Sin noticias da guerra, por ser luns, está un desacougado. Taal é o intrés que desperta a contienda europea e tan grande o intrés que pra nos ten a derrota de Alemaña.

Esta mañá vin por eiquí de coronel, moi finchado, teso e rebolondo ao bizarro Páramo que no 1936 non era mais que comandante. Pra estos foi a guerra. Algo ruín andará faendo por estas terras. E velaí o que a salvación nos trouxo: namentras o coitado Lobit foi asesinado co seu fillo maior en Sevilla o seu cuñado rubiu de un pulo ata coronel. ¡Así é a vida!

Con motivo do asunto dos locales das escolas de Cáceres foi hoxe o Inspector xefe visitar ao Gobernador Militar quen o recibiu decíndolle: “¿Es V. el mandamás de los Maestros?” ¡Definitivo! Tal é a cultura dos nosos salvadores i estas son as formas e a educación que se gastan. Mais ben mirado, tampouco España merece cousa millor.

16. Parece que os ingreses desembarcaron xa en Narvik e fundiron sete destructores alemás. Cubriron de minas corsta ata o mimo Báltico; así que a situación dos alemas en Noruega non debe ser moi cómoda. Según os xornaes dende qu empezou a guerra leva perdido Inglaterra 172 barcos, con un total de 667.000 toneladas, e os alemás, que denantes de ir a Noruega levaban 74 barcos afundidos, calcúlase que terán agora perdidas 370.000 toneladas, sin contar os oito barcos que lle torpedearon antonte. O nerviosismo internacional rube por momentos: en Suecia, en Holanda, en Bélxica toman toda crás de precauciós porque temen que o bárbaro teutón asome por calquera distes países. (…)”

Non esquezades saciar a vosa curiosidade sobre este e outros proxectos visitando a páxina do Museo Provincial de Lugo.

O diario de Ben-Cho-Shey. 1939, o día a día no desterro

Os diarios dos primeiros anos da posguerra preséntannos diferentes contidos de importancia. Por unha banda, son uns fermosísimos libros de viaxe pola provincia de Cáceres, principalmente a comarca da Vera; e pola outra un retrato cruel deses primeiros anos tras a victoria dos sublevados. Infraestruturas educativas destinadas a uso militar; material escolar que chega cando xa non é necesario logo de ser obxecto de especulación e de enriquecemento individual; a realidade de delatores e delatados ou viaxes interminables conforman a vida de Fernández-Oxea neses días.

Diario de xuño de 1939

Diario de xuño de 1939

Transcrición:

“Xunio 1939

Co gallo do viaxe a Madrid e a Soria retrasóuseme a vistia das escolas e agora teño que facelas a toda presa. O dia 13 gracias a Civantos fago un percorrido mais que regular:  unha pequena parada en Trujillo e logo adiante. O terreo do Pago de San Clemente ata Herguijuela é rico e frondoso. Visito esta derradeira escola e dali paso a Conquista. Son dos pobos cativos e feos. En Zorita vexo de presa catro escolas e paso de lonxe por Logrosán para xantar en Cañamero. As escolas de este pobo desfíxoas a soldadesca. Canta door ver os destrozos da guerra en edificios tan bos como estes. Cañamero está como mergullado; dondequeira que se mire, non se ven mais que tellados; As Villuercas quedan preto e sinto non ollar Guadalupe.

Pola serán volto a Logrosán: bo edificio; moita argallada; o pobo metido entre montes ten boa campiña. Sigo a Zorita para rematar a visita. Estas escolas parecen paxareiras; ó pobo e ó alcalde sóbranlle escolantes; quixeran botalos. Hai un bo grupo escolar que estivo convertido en Hospital militar. O pobo non me gusta. Merendamos e saimos para Cáceres onde chegamos as once da noite.

Cando xa están preto as vacaciós ocúrreselles mandar os libros do Instituto de España. Como textos son ruis e caros: iste si que é un caso típico de estraperlo. Os libros non valdrán, pero ós escolantes sacáronlles un millón e pico de ptas. Así medra a patria.

O raio dos libros dan que facer e traballo como un peón a facer paquetes. Todo o traballo se acumula nistes derradeiros días de curso.

O día de San Xohan fago outro percorrido longo con Civantos: Trujillo-Ibahernando, que seica é Vivahernando: pobo de protestantes. Santa Cruz de la Sierra, pobo típico, con boa eirexa gótica e casas do XV, deitado o pé da serra.

Desayunamos en Abertura, pobo miserable, representación enxebre da terra árida do sul da provincia. Continuamos ata Alcollarín, que ven a ser polo estilo; de novo pasamos por Zorita e Logrosán, e no camiño que deiquí leva a Cañamero voltamos a ver as obras de un ferrocarril en proyecto e  unha grande ave de rapiña que se ergue o pasar o auto. Rubimos a Berzocana. Según se vai rubindo a paisaxe vaise cubrindo de arboredo e refresca a vecindade das Villuercas. Berzocana é un pobo típico con boa eirexa do século XIV que conten as urnas cos corpos de S.Fulgencio e Sta. Florentina. Baixamos a xantar a Logrosán e seguimos pola serán a Cáceres.

O 26 vou a Madroñera, que xa era un pesadelo para min. O conductor do coche é un botarate que lle fai pelotilla ós militares. Madroñera é un pobo grande como os autos desta terra. Vexo a Lucas na sua casa e admírome de cómo vive iste home. É un verdadeiro asceta dino de admiración; a sua preocupación é o saber. E por iste delito deixárono sin carreira ¡Canta inxusticia, Señor! Paso unha boa seran con Lucas e cos escolantes; conozo ao Segredario que é un bergallo e ceo con un abate capellán de monxas e xogador de tresillo. De maña cedo saio para Cáceres e no auto vai o denunciante de Lucas. É un boticario cacique, home de mala entraña i envexoso de ben alleo; temos longa discusión perante o viaxe e móstrase como intransixente e cerril. Con bestas de iste feitío vai apañado o pais.

Co remate do mes ven o fin dos traballos e a espranza de fuxir para terra. Foi un mes de traballar de firme: 1º o Boletín, logo a visita, despois as memorias e as contas e por fin os  maldisoados libros.”

Non esquezades saciar a vosa curiosidade deste e outros proxectos visitando a páxina do Museo Provincial de Lugo.